علاقه التجرید (کتاب)علاقة التجرید شرحی است بر کتاب تجرید الاعتقاد ، تالیف علامه سید محمد اشرف علوی عاملی متعلق به قرن دوازدهم، به زبان فارسی در دو جلد می باشد. ۱ - معرفی اجمالیاین شرح به ظاهر مفصل‌ترین شرح فارسی موجود کتاب تجرید خواجه نصیر الدین طوسی است که این علامه حکیم به رشته تحریر در آورده است، نثر این کتاب که حکایتگر پایان دوران عصر صفوی است متاثر از واژه‌های عربی بود و گاه بعینه از ترکیب‌های عربی در آن استفاده شده است. ۲ - ویژگی های کتاباین شرح دارای ویژگی‌های زیر میباشد: ۱- دیباچه کتاب با قلمی استوار با بهره از صنعت براعت استهلال آغاز شده که در طی آن بیشتر مآخذ فکری مؤلف بیان شده است. ۲- این شرح بر اساس کشف المراد علامه حلی تنظیم گردیده است و با عنایت به شروح دیگر تکمیل شده است، نویسنده شرح در پایان دیباچه گوید: «و چون اکمل فضلاء، اعنی علامة العلماء فی العالم علامه حلی- قدس الله نفسه القدوسی- این متن را نزد مصنف- رحمه الله تعالی- خوانده و به طریق شیعه شرح نموده، اکثر موافق شرح او اولا شرح شد و ثانیا از شروح دیگر قدری که مناسب دانست ذکر نمود». از همین رو در جاهای گوناگون وی به ترجمه عبارات علامه پرداخته و سپس با توجه به ایضاح متن با بهره از شروح مختلف و بدون ورود به جدال‌های مختلف به شرح خود همت گمارده است. ۳- وی پس از شرح علامه حلی، به شرح قدیم و جدید تجرید نظر داشته و گاه فقط به شرح قدیم اکتفاء نموده است. ۴- با توجه به کل اثر حاضر، در بین شروح تجرید، نگارش‌های زیر مورد نظر وی بوده است: شرح اصفهانی، شرح ملا علی قوشجی ،حاج محمود نیریزی ، شارح بهشتی و حاشیه میر سید شریف جرجانی بر شرح قدیم. ۵- در پاره‌ای از موارد شارح، شرح خود را با بهره از یک شرح، همچو اصفهانی یا علامه حلی، سامان داده است. ۶- وی به نقل آرای شارحان بسنده ننموده و در موارد گوناگون- همچو قوشجی- به نقد آنها پرداخته است. ۷- شارح در چند مورد به نظریه‌های خاص خود اشاره نموده است، همچو بطلان عدم تناهی و چگونگی ابصار. ۸- مصنف در شرح عبارت‌های تجرید به نسخه‌های مختلف آن نظر داشته، و در پاره‌ای از موارد به شرح آن بر اساس نسخه‌های مختلف اشاره کرده است. در برخی موارد به شرح مفصل متن با توجه به آرای گوناگون همت گمارده است، همچو احتیاج ممکن به مؤثر، اقسام وحدت، بحث برهان تطبیق در ابطال تسلسل ، و تحلیل ترکیب عقلی. ۹- در موارد متعددی وی با استفاده از کتب اجداد خود همچو میر داماد و میر سید احمد علوی به تحلیل مباحث پرداخته است. ۱۰- مصنف ما گر چه در پایان دوره صفوی می‌زیسته ولی هیچگونه تاثری از آراء حکمت متعالیه صدرایی در وی وجود ندارد و در مواردی نیز- همچو اتحاد نفس عاقل با عقل فعال- بدون اشاره‌ای به حکمت متعالیه به نقد آن پرداخته است. ۱۱- وی چنان که خود در مقدمه کتاب گفته، به بخش امامت نظر خاصی داشته، و از همین رو به شرح مبسوط این مقصد پرداخته است. نسخه‌های اساس تصحیح:نسخه‌های استفاده شده در تصحیح و چگونگی آن در ابتدای کتاب آمده است. ۳ - ساختار کتابکتاب با مقدمهای از آقای مهدی محقق دربارهی دانشمندان ایرانی و اینکه علم از ایران به سائر ملل ارسال شده است و اندیشهی نادرستی که غربیان و به تبع آن دانشمندان غربی مبنی بر اینکه پس از ابن رشد، دانشمندان اندلسی ستارهی اندیشههای فلسفی و تفکر عقلی در جهان رو به افول نهاد، از چهره ی تاریخ فلسفهی اسلامی زدوده گردد و یا معرفی برخی از چهره‌های درخشان این دوره که تا کنون در گوشه‌های فراموشی مانده، ممیزات حکمت متعالیه به دوستان علوم معقول و اهل فلسفه و عرفان نمایانده شود. [۱]
علاقه التجرید،حسینی علوی،ج۱،ص۹.
بعد از آن تفصیلی از شروح و حواشی‌ای که بر کتاب تجرید العقائد از ابتدا زده شده است، ذکر گردیده است. سپس مقدمهای تحت عنوان پژوهشی در اصول علم کلام آمده که از موضوع علم کلام و اختلافی که در این زمینه وجود دارد و از ابتکار خواجه نصیرالدین طوسی سخن به میان آمده است. پس از آن در صفحاتی از زندگی و اساتید و تالیفات صاحب کتاب مطالبی آورده شده که این مطالب توسط آقای حامد ناجی اصفهانی در سال ۱۳۷۷ ش در این کتاب نگاشته شده است. بعد از آن در ۸ صفحه تصاویری از نسخ خطی کتاب، همچنین نمایی از سنگ مزار مولف به تصویر کشیده شده است. پس از ذکر مقدمات، اصل کتاب با دیباچه‌ای از مولف شروع می‌شود و سپس از شش مقصد تشکیل یافته است. ۴ - نسخه شناسیعلاقه التجرید در دو جلد توسط سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چاپ اول خود را در سال ۱۳۸۱ ش به تحقیق حامد ناجی اصفهانی به انجام رسانیده است. در پایان فهرست هفتگانهای ذکر شده که شامل فهرست آیات ، احادیث ، اعلام و فرق، کتابها و رساله‌ها، اصطلاحات اصلی، فهرست تطبیقی شروح و فهرست منابع پژوهش میباشد. ۵ - پانویس
۶ - منبعنرم افزار خواجه نصیرالدین طوسی،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |